Engellilerde Spor ve Rekreasyon

Engellilerde spor ve rekreasyon büyük önem taşıyan bir konudur. Ancak bu konuya girmeden önce engelli olma durumuna ilişkin kısaca bilgi vermekte fayda var.

Bireyin toplum içindeki sosyal rollerini yerine getirmesinde engel teşkil eden; anatomik, fizyolojik veya ruhsal fonksiyonlardan birinde ya da birkaçında meydana gelen yetersizlik durumuna engellilik denir. 

Anatomik, fizyolojik veya ruhsal fonksiyonlarda yetersizlik durumu engelliliğin oluşması için tek başına yeterli değildir. Eğer birey toplum içindeki sosyal rollerini yerine getirebiliyorsa bu durum ”yetersizlik” ya da ”bozukluk” (impairment) olarak adlandırılır.

Yetersizliğin bir üst boyutu ise özürlülük (disability) durumudur. Özürlülük, herhangi bir bozukluk sonucunda  bir aktiviteyi normal bir tarzda veya  normal kabul edilen sınırlar içinde gerçekleştirmekteki kısıtlılık veya yetersizliktir. 

Özürlülüğün bir üst boyutu ise, paragrafın başında tanımını yaptığımız engellilik (handicap) durumudur.

Engelliler dört gruba ayrılmaktadır;

• İşitme engelliler
• Zihinsel engelliler
• Görme engelliler
• Bedensel engelliler

Engelliliğin Nedenleri

Anatomik, fizyolojik ve ruhsal engel nedenleri, doğum öncesi, doğum sırasında veya doğum sonrasında ortaya çıkabilmektedir.

Doğum Öncesi Engellilik Nedenleri

♦ Kalıtsal Bozukluklar

♦ Hücre transferi bozuklukları

♦ Çeşitli ilaçlar ve kimyasallar

♦ Kan uyuşmazlığı

♦ Alkol ve sigara

♦ Akraba evliliği

♦ Radyasyona maruz kalma

♦ Yapısal bozukluklar

♦ Kronik hastalıklar

♦ Anne yaşı

♦ Annenin beslenmesi

♦ Çeşitli enfeksiyonlar

♦ Hamilelik sırasında meydana gelen kazalar

♦ Duygusal bunalım ve aşırı stres

♦ Zehirlenme

♦ Travma

♦ Gebelik döneminde gerekli test ve kontrollerin yapılmaması

♦ Çok sık hamile kalma durumu

Doğum Sırasındaki Engellilik Nedenleri

♦ Doğum travması

♦ Doğum anı anoksiyo

♦ Prematüre

Doğum Sonrası Engellilik Nedenleri

♦ Yeni doğan bebeğin gerekli sağlık kontrollerinin ve aşılarının düzenli yapılmaması

♦ Doğumdan sonra çocuğun ağır hastalık geçirmesi

♦ Doğum sarılığı

♦ Çocuğun yetersiz veya dengesiz beslenmesi

♦ Ev ve iş kazaları

♦ Trafik kazaları

♦ Radyasyona maruz kalma

♦  Gıda, ilaç veya gaz zehirlenmeleri

♦ Alkol, sigara, uyuşturucu bağımlılığı

♦ Genetik hastalıklar

♦ Doğal afetler

♦ Savaş veya terör

Engellilerde İhtiyaçların Tatmini

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nde insan ihtiyaçları sırasıyla fiziksel ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, ait olma ve sevgi ihtiyacı, saygınlık ihtiyacı ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı olmak üzere beş grupta ele alınmıştır.

İnsanlar ihtiyaçlarını tatmin ettikleri müddetçe hoşnut olurlar. Belli bir ihtiyacını karşılayan insan, bir üst kademedeki ihtiyacını karşılamak ister. Yukarıdaki hiyerarşiden örnek verecek olursak, güvenlik ihtiyacını karşılayamamış bir bireyin ait olma ve sevgi ihtiyacı hissetmesi beklenemez. Bireyin bu seviyeye çıkması için önce kendini sosyal ve psikolojik olarak güvende hissetmesi gerekir.

Toplumun sosyal birer üyesi olan engelli bireyler taşıdıkları bazı dezavantajlar nedeniyle üçüncü, dördüncü ve beşinci basamaktaki ihtiyaçlarını tatmin etmekte engel durumu bulunmayan bireylere kıyasla zorluk çekmektedirler. Gerek taşıdıkları engel dolayısıyla içerisinde bulundukları ruhsal durum, gerekse toplumun engellilere bakış açısı bu zorluğun ana nedenleri olarak gösterilebilir.

Engellilerde Spor ve Rekreasyon

Engelli bireylerin, normal gelişim gösteren bireylere göre fiziksel, duygusal, sosyal,  zihinsel ve psikomotor gelişim özellikleri itibariyle sahip oldukları dezavantajların minimuma indirilmesi, sosyal uyumunun sağlanması ve fırsat eşitsizliğinin mümkün olduğunda azaltılmasında beden eğitimi ve spor faaliyetleri büyük önem taşımaktadır.

İlgili Gönderi: Rekreasyon Nedir?

Beden eğitimi ve spor faaliyetleri ile diğer rekreatif faaliyetler, engelli bireylerin kendilerine olan güvenlerini artırmakta ve sosyal ilişkilerinin güçlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Çeşitli sportif faaliyetler, yarışmalar ve organizasyonlar sayesinde engelli bireyler Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’ndeki ”ait olma ve sevgi ihtiyacı”nı belli sosyal gruplara dahil olarak, işbirliği yaparak, dostluklar edinerek tatmin edebilmektedir.

Yine bu hiyerarşide dördüncü basamakta yer alan ”saygınlık” ihtiyacı da insan yaşamında büyük önem taşıyan, tatmin edilmesi gereken bir ihtiyaç konumundadır. İnsanlar yaradılış itibariyle takdir edilmeyi, kendilerine saygı duyulmasını isterler. Beden eğitimi ve spor faaliyetleri ile diğer rekreatif faaliyetler bu basamakta da devreye girmekte, çeşitli sportif ve kültürel başarılar, oyunlardaki kazanma duygusu, ortaya koyulan eserler engelli bireylerde topluma ait olma ve sosyal bütünleşme hissiyatının yanında saygınlık da kazandırmaktadır.

Normal gelişim gösteren bireylere kıyasla sahip oldukları dezavantajları sportif, kültürel ve oyunsal faaliyetlerle minimuna indirmeyi başaran ve hiyerarşinin beşinci seviyesine ulaşabilen bireyleri burada ”kendini gerçekleştirme” ihtiyacı beklemektedir. Kendini gerçekleştirmek demek; bireyin kendisini ve çevresini olduğu gibi kabul etmesi, ön yargılardan uzak, sevgi ve hoşgörü dolu, doğal, demokratik, yaratıcı ve hayattan doyum alan bir yapıda olması demektir. Kendisini sosyal bir topluluğa ait hisseden, sağlam dostluklar kuran, etrafındaki insanlarca sevilen ve sayılan bireylerin kendini gerçekleştirmesinde de sporun, oyunun ve kültürel faaliyetlerin katkısı yadsınamaz bir gerçektir.

Sonuç

Sonuç olarak engellilerde spor, oyun, kültürel ve sanatsal faaliyetler onları topluma yeniden kazandırmada başat bir rol oynamakta ve yaşam tatmini konusunda büyük faydalar sağlamaktadır. Engelli bireylerin sahip olduğu yetersizlik hali, istekleri, beklentileri, fizyolojik, ruhsal ve mental durumları her birinin farklı planlamalara tabi tutulmasını gerekli kılmakta olup, uygulamalar doğru ve sistemli bir şekilde yapıldığında pozitif sonuçlarla karşılaşılmaktadır.